Een beeld van de omvang van reizende tentcircussen:

1. Een circus met een tent met minder dan vierhonderd zitplaatsen. Dit circus richt zich met name op voorstellingen in kleinere kernen en de woonwijken van een grotere stad. Hier zijn twee subgroepen te onderscheiden:
   • Circussen die jaarlijks een nieuw programma samenstellen met speciaal gecontracteerde artiesten en technici.
   • Circussen die alleen met de eigen familie werken en alles zelf doen.
2. Een circus met een tent van vierhonderd tot achthonderd zitplaatsen. De omvang van een dergelijk circus vereist natuurlijk een grotere standplaats. Vaak zie je in dit soort circussen verscheidene dierennummers en ingehuurde artiesten. Het optreden in wijken van grote steden is gezien de omvang lastig.
3. Een circus met een tent met meer dan achthonderd zitplaatsen. Dit soort circussen zie je met name in het buitenland. Het komt af en toe voor dat een dergelijk circus Nederlandse gemeenten aandoet. Ook hier worden veelal dierennummers getoond en werken er ingehuurde artiesten mee. Voor een circus van deze omvang zijn eigenlijk alleen de grotere steden interessant.

Vroeger werd vaak gedacht dat het goed is om in het beleid op te nemen dat in ieder geval één groot internationaal circus wordt vergund. Vandaag de dag hebben circussen die al langere tijd in Nederland functioneren echter dezelfde kwaliteit als een ‘internationaal’ circus. Soms wordt ten onrechte door een aanvrager de term internationaal of buitenlands gebruikt om een gemeente te bewegen een vergunning af te geven. Wat van ver komt lijkt vaak lekker.

Tot op heden was het beleid van gemeenten er vaak op gericht om zo veel mogelijk verschillende circussen voorstellingen te laten geven. In deze tijd zie je echter steeds meer dat circussen een terugkerend patroon hanteren en daarbij een vaste relatie met hun bezoekers opbouwen. Zo komt het voor dat bepaalde circussen al jarenlang op nagenoeg hetzelfde tijdstip optredens verzorgen op dezelfde plaats voor een vaste groep bezoekers. Deze bezoekers gaan er zelfs vanuit dat ‘hun’ circus ook jaarlijks terugkeert op dezelfde plek.

In het algemeen kan worden gesteld dat men niet vaker dan 1 à 2 keer per jaar een circus bezoekt. Dit kan bijvoorbeeld in het zomerseizoen een reizend tentcircus zijn en in de winter een (kerst)circus. Gemeenten met minder dan honderdduizend inwoners adviseren wij om niet meer dan 2 à 3 vergunningen per jaar af te geven voor het houden van circusvoorstellingen. Op deze wijze wordt verantwoord omgegaan met het aanbod van circussen en de vraag.

Nog steeds zijn er gemeenten die een roulatiesysteem hanteren. Dat lijkt een eerlijk systeem. Maar er zijn haken en ogen. Zo wordt er voorbijgegaan aan de kwaliteit en reputatie van een circus en aan de mogelijkheid om een band op te bouwen met een circus dat gemeente en burgers bevalt. Verandering van spijs doet niet altijd eten.

Tevens zijn er gemeenten die het zich bijzonder gemakkelijk maken en het eerste de beste circus vergunnen dat zich voor een bepaald jaar aanmeldt. Ook hier gelden de zojuist geschetste bezwaren. Bovendien wordt dan een kans geboden aan ‘gelukszoekers’. Circussen die een proefballonnetje oplaten voor een mogelijke tournee door ons land en daar bij onvoldoende vergunningen vaak zonder tegenbericht van afzien. Resultaat kan een circusloos jaar zijn. Onwenselijk voor het publiek en circussen die te goeder trouw zijn.

Goed circus is cultureel erfgoed en verdient een serieuze gemeentelijke benadering.

Het is zowel voor gemeente als circus van belang om tijdig te weten welke circussen in een volgend jaar in een gemeente kunnen optreden. De behandeling van een tijdige aanvraag dient bij voorkeur te zijn afgerond voor 1 oktober voorafgaand aan het jaar waar de vergunning voor aangevraagd wordt.

Voor een circus is het van belang dat het ruim op voorhand weet wanneer een vergunning wordt verleend. Niet alleen om een goede reisroute samen te kunnen stellen, maar ook om aan de termijnen te voldoen om eventuele tewerkstellingsvergunningen en visa voor artiesten en medewerkers aan te vragen.

Ten behoeve van een goede marktwerking is het van belang dat er tenminste zes weken zit tussen het optreden van verschillende circussen of evenementen. Dit omdat de doelgroep ten dele gelijk is. Bijvoorbeeld voor kermissen, optredens in de open lucht, stuntshows met auto’s en motoren en ijsshows etc.

Het is belangrijk dat een ambtenaar betrokken bij de evenementenvergunning een aanvragend circus ook informeert over andere evenementen in de gemeente, zodat het circus kan bepalen of de aan het circus aangeboden periode voor het geven van voorstellingen passend is en niet te dicht op andere evenementen zit.

Om de ‘huisvesting’ van een circus op een goede manier te waarborgen is het noodzakelijk dat een gemeente beschikt over voldoende terreinen waar een circus kan staan, waarbij ook gedacht moet worden aan de nutsvoorzieningen, zoals elektriciteit, water en riolering. Verder zal er voldoende parkeergelegenheid moeten zijn voor de bezoekers van het circus om hinder voor omwonenden te voorkomen.

Om aan alle veiligheidseisen te kunnen voldoen, moet er voldoende ruimte zijn om de tent te kunnen plaatsen en het materiaal te kunnen parkeren (vrachtwagens, woonwagens, caravans etc.). Bij de aanvraag zal het betreffende circus aangeven wat de specifieke wensen zijn voor het terrein (qua omvang en bijvoorbeeld verharding) om tent en aanverwante zaken verantwoord te kunnen plaatsen.

Vanzelfsprekend staat het een gemeente vrij om voor het ter beschikking stellen van terrein en voorzieningen kosten in rekening te brengen. Wel is het van belang dat rekening wordt gehouden met het feit dat het exploiteren van een circus weliswaar een bedrijfsvorm is, maar veelal geen ruimte biedt om omvangrijke kosten te voldoen. Er zijn gemeenten die ook hier rekening houden met het feit dat circus tot onze cultuur behoort en de te betalen kosten tot een aangenaam niveau reduceren. Hetzelfde geldt voor legeskosten die in rekening worden gebracht bij het aanvragen en eventueel verlenen van de vergunning.

Een reizend tentcircus lijkt een ‘vluchtig’ product. Het circus komt plotseling om voorstellingen te geven, vertrekt direct na de laatste voorstelling en komt wellicht een jaar later weer terug.

Om voldoende aandacht te krijgen voor de voorstellingen is het van belang dat het circus de mogelijkheid geboden wordt zijn komst kenbaar te maken. Natuurlijk gebeurt dit tegenwoordig voor een groot gedeelte via de social media en de lokale/regionale pers. De ervaring heeft echter geleerd dat voor het werven van bezoekers het plaatsen van aankondigingsborden nog steeds zeer noodzakelijk is. Overigens vinden wij dat deze borden ook onderdeel uitmaken van de culturele uiting ‘circus in de stad’. Een uiting die herbruikbaar is en dus milieuvriendelijk.

Vroeger was er nog weleens sprake van ‘wildplakken’. Tegenwoordig heeft ieder reizend circus zelf borden die eenvoudig kunnen worden geplaatst en weggehaald. Wij menen dat het voor een reizend circus mogelijk moet zijn deze borden te plaatsen op basis van het circusbeleid van een gemeente. Vanzelfsprekend kan worden gedacht aan een combinatie van het plaatsen van borden en het gebruik maken van reclame-uitingen op basis van de overeenkomst die een gemeente vaak heeft met een reclamebedrijf. Er zijn inmiddels gemeenten die het plaatsen van borden op deze wijze toestaan met name omdat circus gezien moet worden als onderdeel van onze cultuur en ook de ruimte moet krijgen zichzelf te presenteren.

Het komt regelmatig voor dat een circus een vergunning aanvraagt voor een zogeheten ‘uitkoopvoorstelling’. Dit is een besloten voorstelling voor een bepaalde groep bezoekers. De kassa van het circus blijft dicht. Een ‘uitkoopvoorstelling’ wordt vaak door bedrijven aangeboden aan medewerkers en/of relaties. Het circus sluit dan een overeenkomst met het bedrijf voor een specifieke voorstelling. Bij het vaststellen van reguliere speelvergunningen dient naar het oordeel van Circuspunt geen rekening te worden gehouden met de hiervoor omschreven 'uitkoopvoorstellingen'.