‘Het gat tussen het amateur- en (voorbereidend) professioneel circusveld werd een dankbaar scriptieonderwerp, in het vierde jaar van mijn bachelor Circus Arts. Om de oorsprong van dit gat te ontdekken, dook ik in de ontstaansgeschiedenis van circusscholen.’
Staatsbedrijf
’Het circus in’. Dat leek lange tijd alleen weggelegd voor kinderen geboren in een circusfamilie. Daar kwam verandering in toen Lenin in 1919 alle circussen in de Sovjet-Unie nationaliseerde. Circussen werden staatsbedrijven en ingezet voor Russische propaganda. De meerderheid van de artiesten bestond toen uit West-Europeanen. Door deze maatregelen hadden zij daar niets meer te zoeken en ontvluchtten massaal het land.
Sovjet-innovatie
Om shows met Russische artiesten te kunnen blijven opvoeren, richtte de overheid in 1927 de Moskou Staatsschool voor Circus en Variété op. De school bracht, naast een verjonging van het circus, een ontwikkeling in trainingsmethoden en presentaties teweeg.
Originaliteit
Toen ‘Het Circus van Moskou’ (een naam die door alle gezelschappen uit de Sovjet-Unie gebruikt werd) eind jaren ’50 in West-Europa verscheen, stegen de artiesten van de Staatsschool zowel technisch als artistiek ver uit boven artiesten van de nog zelfstandig rondreizende circusfamilies. De Sovjet-shows blonken uit in originaliteit, innovatie en techniek, terwijl de circusfamilies enkel beschikten over de traditionele acts die tot dat moment de tand des tijds hadden doorstaan.
Opleidingen
In navolging van de Sovjet-scholen zijn in de afgelopen veertig jaar in Canada, Europa en Australië veertien circusopleidingen gestart, waar een door de staat erkend diploma is te behalen. Enkele landen bieden ook erkende voorbereidende programma’s: eenjarige voltijd vooropleidingen en bij middelbare scholen met een aanbod van circuslessen. In Nederland is het mogelijk voor jongeren om circusles te volgen sinds 1949.
Jeugdcircus
Ida Last richtte een clubhuis voor de Amsterdamse straatjeugd op. Niet lang daarna kwam hier Kindercircus Elleboog uit voort. Eigen inbreng, de mogelijkheden en het verantwoordelijkheidsbesef van de kinderen waren het uitgangspunt.Hoewel andere waarden, zoals originaliteit, innovatie en techniek niet werden ontkend, werd circusbeoefening vooral gezien als middel voor sociale en motorische ontwikkeling. Nog steeds is dit in de circuswereld een radicaal standpunt.
Festivals
Circa 3500 kinderen in Nederland volgen momenteel wekelijkse lessen in hun vrije tijd bij een van de vijftig jeugdcircussen. Sommige jongeren “circussen” niet alleen fanatiek bij het jeugdcircus, maar bijvoorbeeld ook op het Nederlands Acrobatiek Festival, het Nederlands Jongleerfestival of bij de Vlaamse Extreme Convention.
Circuseducatie-stromingen
Grofweg ontstonden twee stromingen in het aanbod van circuseducatie. De professionele circusschool werd geboren vanuit het besef dat nieuwe aanwas van goed opgeleide artiesten noodzakelijk was om het publiek van innovatief circus te kunnen laten genieten. Daarnaast ontstond het sociaal circus voor de jeugd. Circus wordt hier ingezet als middel ter bevordering van de emotionele, sociale en motorische ontwikkeling.
Doorlopende leerlijn
Door circusbeoefening op verschillende niveaus aan te bieden en het aanbod op elkaar af te stemmen, kan een doorlopende leerlijn ontstaan. In Nederland is door de oorsprong van circuseducatie sprake van hiaten in de keten. Jeugdcircussen geven aan niet tot doel te hebben jongeren voor te bereiden op een professionele opleiding. En de professionele opleidingen zien het amateurveld als het terrein van het jeugdcircus.
Invloed op talentontwikkeling
Het ontbreken van een doorlopende leerlijn heeft invloed op de (talent)ontwikkeling van beoefenaars. Er is nog veel te ontwikkelen op circuseducatief gebied. Daarbij kan circus zich laten inspireren door andere sectoren, denk aan podiumkunsten en sport. In het volgende blog zal ik daar verder op ingaan.
Geschreven in opdracht van LKCA door Soesja Pijlman.