Bij het woord circus verschijnen er vaak een starende blik in de ogen en een glimlach op het gezicht: wie ging niet aan de hand van vader, moeder, opa of oma voor het eerst een grote ronde circustent binnen? Sfeer, spanning en de geur van suikerspinnen en olifantenpoep maken deel van het collectieve circusgeheugen, samen met illustere namen als circus Renz, Tony Boltini, of het Zwitserse circus Knie.
Jarenlang trokken er vele circussen uit binnen- en buitenland door Nederland en ook nu strijken er met grote regelmaat kleurrijke gezelschappen neer om het hooggeëerde publiek te vermaken en te imponeren met nieuwe acts met paarden, adembenemende trapezenummers en clowns. Circusweb volgt het huidige reizende circus zorgvuldig.
Nouveau cirque
In andere landen ontstaat al vanaf eind jaren zestig een nieuwe vorm van circus. De bron lijkt te liggen in Frankrijk en (Franstalig) Canada, waar het de benaming nouveau cirque krijgt, maar ook in Australië, Groot Brittannië en Scandinavië slaan artiesten een andere weg in. De shows worden meer voorstellingen en krijgen een verhalend karakter of een meer impressionistische, thematische aanpak, de artiesten worden meer personages. Artiesten imponeren niet alleen meer door hun virtuositeit, maar ontroeren met hun spel en hun fascinatie voor bijvoorbeeld juist één object.
Cirque du Soleil
Vanaf het begin van de jaren negentig is in Nederland het Canadese Cirque du Soleil voor het eerst te zien in Nederland. Ook Soleil brengt sfeer en spanning in zoals zij zelf haar shows omschrijft ‘een enerverende mix van circuskunst en straattheater’, met een sterk thematische doorwerking in decors, kostuums en muziek. Soleil neemt de toeschouwers mee in een verhaal van vreemde wezens en nog vreemdere ontmoetingen. Soms lijken die vreemde wezens op dieren, maar echte dieren ontbreken in de shows van Soleil – een breuk met traditioneel een belangrijke component van het circus dat zich juist ontwikkelde vanuit paardendressuur.
Live belevenis
In de loop van de daaropvolgende jaren zijn er in tenten -en steeds vaker ook in theaterzalen- voorstellingen zien van artiesten die traditionele circusdiscplines vermengen met andere elementen, deze een nieuwe wending geven, of op basis van onderzoek een compleet eigen definitie vormen en zich in de richting van performance art bewegen. Het draait om de live belevenis van de verhouding tussen de artiest, de ruimte waarin hij zich in bevindt en objecten die daar aanwezig zijn.
Opleidingen en festivals
Langzamerhand doen de ontwikkelingen van dit nouveau cirque –of zoals het nu vooral wordt genoemd het contemporaine circus-, hun invloed gelden in Nederland. Circuswerkplaats BOOST! start in 2004 met een heel eigen onderzoek naar de combinatie van circus en theater. In 2006 start de eerste hbo-circusopleiding aan Codarts Hogeschool voor de Kunsten: Rotterdam Circus Arts. In 2007 komt voor het eerst een spectaculair internationaal circusfestival in Nederland tot stand op een landgoed in Brabant: Festival Circolo.. Gelijktijdig gaat een tweede hbo-circusopleiding van start als de Fontys Academy for Circus and Performance Art in Tilburg. Vanaf 2018 vestigt Festival Circlo zich ook in deze stad.
Dat de aandacht voor hedendaags circus toeneemt blijkt ook uit de komst van een tweede internationaal circusfestival dat sinds 2009 zich in het centrum van Rotterdam afspeelt: Rotterdam Circusstad. Ook op festivals als Cultura Nova en Noorderzon krijgt circus een plaats, en met enige regelmaat verschijnen artikelen in de reguliere pers over het nieuwe circus.
Nederlandse circusgezelschappen
Nu er verschillende lichtingen studenten afgestudeerd zijn aan de circuscholen ontstaan nieuwe circusgezelschappen in Nederland: Tent Circustheater producties, Tall Tales Company, WirWar producties, Teatime Company, Knot on Hands e.v.a.. Diverse dans- en theatergezelschappen zien samenwerkingsmogelijkheden met circusartiesten zoals Panama Pictures, Jacob Ahlbom, Scapino.
Parallel aan de opkomst van hedendaagse circus hebben Wintercircussen de laatste 10 jaar een enorme vlucht genomen. In de kerstperiode produceren theaters en circusondernemers vele wintercircusproducties die een breed publiek weten aan te trekken.
Uiteraard kent Nederland ook nog de traditioneel met een tent rondreizende circussen zoals Magic Circus, Cirque Moustache, Circus Freiwald, Circus Zanzara e.v.a. Zij hebben allemaal hun eigen signatuur en hun voorstellingen variëren van klassiek tot modern.
Jeugdcircus
Naast het professionele veld is er in Nederland al meer dan 60 jaar een levendige jeugdcircuspraktijk. Ruim 50 jeugdcircussen over het hele land brengen vele kinderen en jongeren in contact met circus máken. Circus levert overigens een belangrijke bijdrage aan niet alleen de fysieke, maar ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Wereldwijd wordt circus daarom ook ingezet voor sociale doeleinden; in Nederland zijn veel jeugdcircussen actief in buurtprojecten.